Banki spółdzielcze w Polsce
Banki spółdzielcze w Polsce – czym są, jak funkcjonują, jaka jest ich historia i profil działalności? Sprawdźmy odpowiedzi na te pytania.
Założycielami bankowości spółdzielczej na świecie byli Franz Herman Schultze i Friedrich Wilhelm Raiffeisen, którzy w XIX w. zakładali spółdzielnie kredytowe w Austrii, Niemczech i Prusach.
Najstarsze banki spółdzielcze w Polsce to: Spółdzielczy Bank Ludowy w Śremie, Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców Miasta Poznania oraz Towarzystwo Pożyczkowe w Brodnicy i Golubiu.
Najstarszymi zaś założycielami bankowości spółdzielczej w Polsce byli ks. Piotr Wawrzyniak, ks. Augustyn Szamarzewski, ks. Stanisław Staszic oraz Franciszek Stefczyk.
W tym okresie bankowość spółdzielcza stała się nierozłączną częścią sektora finansowego, stanowiąc ważne ogniwo wspierające rozwój lokalnej przedsiębiorczości oraz gospodarki kraju.
Na dzień dzisiejszy banki spółdzielcze są w stabilnej sytuacji finansowej. W głównej mierze ze względu na wydarzenia w Polsce w połowie lat 90, z których wyszły bez większych problemów.
Czym jest bank spółdzielczy i jak funkcjonuje?
Banki spółdzielcze stanowią najwyższą strukturę bankową w Polsce, tworząc strukturę spółdzielni.
Co oznacza, iż w poprawnej kolejności jest on instytucją finansową, potocznie zwaną bankiem, a następnie jest on spółdzielnią.
Każdy bank posiada własną strukturę organizacyjną. Najistotniejszym punktem organizacji takich banków są walne zgromadzenia, gdzie zostają podjęte oraz zatwierdzone kluczowe decyzje.
Następnie w hierarchii mamy radę nadzorczą, która kontroluje działalność spółdzielni.
Na samym końcu znajduję się sam zarząd zajmujący się reprezentowaniem spółdzielni oraz zarządzaniem jej działalnością.
Właścicielem banku spółdzielczego jest spółdzielca (udziałowiec). W celu stania się udziałowcem takiej instytucji finansowej, jaką jest bank spółdzielczy, należy wpłacić określoną sumę, która ma na celu zasilenie kapitału własnego banku.
Spółdzielca ma prawo do udziałów banku, jednak zazwyczaj nie są to duże zyski.
Jak założyć bank spółdzielczy w Polsce?
Warunkiem do stworzenia instytucji nazywanej bankiem spółdzielczym, jest wymóg materialny, który zostaje określony przez:
- założyciela banku spółdzielczego,
- członków rządu w tym prezesa,
- kapitał założycielski (plan działalności, finansów na 3-letni okres działania instytucji).
Prawo do założenia działalności mają tylko osoby fizyczne, a liczba założycieli nie może być mniejsza niż dziesięć.
Kapitał założycielski musi być wysoki w porównaniu do założycieli innych spółdzielni, zostaje on wtedy funduszem zasobowym.
Jeżeli natomiast chcesz zostać współwłaścicielem banku spółdzielczego, musisz posiadać w nim konto przynajmniej 3 miesiące i złożyć deklarację o przyjęcie w poczet członków.
Po pozytywnym rozpatrzeniu zarząd wymaga wpłacenia wpisowego, którego wysokość zależy od instytucji finansowej oraz wykupić minimalnie jeden udział.
Maksymalna ilość udziałów, które możemy wykupić wynosi 500.
Banki spółdzielcze w Polsce vs banki komercyjne w Polsce
Banki spółdzielcze stanowią 90% instytucji finansowych w Polsce. Ponad 550 banków spółdzielczych posiada ponad pięć tysięcy placówek w całej Polsce.
Klienci banków spółdzielczych, będący zarazem udziałowcami posiadają wiele uprawnień, których nie posiadają klienci banków komercyjnych.
Mogą oceniać pracę zarządu, zgłaszać wnioski, żądać informacji o sposobie rozwiązywania przez zarząd problemów oraz o zawieranych umowach z osobami trzecimi.
Oba te banki dzielą różnice, które wynikają z formy prawnej obu instytucji, wpływają one na odmienną skalę działania czy też odmienne podejście do maksymalizacji zysków.
Właścicielami banków komercyjnych są akcjonariusze, których wpływ na działalność banku zależy tylko i wyłącznie od ilości posiadanych akcji w danej placówce.
Akcjonariuszami banków komercyjnych mogą być podmioty polskie i zagraniczne, natomiast spółdzielcami banków spółdzielczych są w 100% Polacy.
Kapitał banku pochodzi wyłącznie od Polskich udziałowców. Przez co wiele banków komercyjnych uzależnionych jest od decyzji zagranicznych akcjonariuszy.
Banki spółdzielcze są całkowicie wolne od wpływu jakichkolwiek podmiotów zewnętrznych, co ma duże znaczenie przy kreowaniu np. oferty kredytowej.
Podmioty te działają bardziej lokalnie, dzięki czemu oferta jest podporządkowana do potrzeb lokalnych klientów, którzy jednocześnie zostają jej udziałowcami.
Z kolei banki komercyjne muszą najczęściej realizować politykę narzucaną im przez podmiot zewnętrzny.
Banki spółdzielcze skupiają się natomiast na prostych usługach depozytowo-kredytowych, które są skierowane do klientów indywidualnych, małych firm, czy też rolników.
Banki spółdzielcze nie mają również tak rygorystycznych obostrzeń, z jakimi można się spotkać w bankach komercyjnych.
Często udzielają kredytów, osobom, które miałyby problem z uzyskaniem go w standardowym banku komercyjnym. Dzięki temu uzyskują nad nimi przewagę oraz zyskują większą popularność wśród społeczności.
Zrzeszenie banków
By ryzyko upadłości było, jak najmniejsze banki spółdzielcze z małym kapitałem, są zobowiązane do zrzeszenia się.
W Polsce obecnie istnieją dwa zrzeszenia banków spółdzielczych: Grupa BPS oraz Spółdzielcza Grupa Bankowa.
Banków zrzeszonych w grupie BPS jest aktualnie 325. Natomiast banków działających w grupie SGB jest obecnie 192.
Banki spółdzielcze w momencie przystąpienia do zrzeszenia nie tracą swojej należności, nadal działają jako osobne instytucje, które tylko łączy wspólna marka.
Banki zrzeszające w pewien sposób pełnią funkcje banku centralnego dla mniejszych banków spółdzielczych.
Np. prowadzą osobny rachunek, na którym deponowany jest aktyw powiązanych z nim BS-ów, naliczają oraz utrzymują rezerwę obowiązkową, wypełniają obowiązki informacyjne oraz wzmacniają kapitał banków spółdzielczych i oferują im pomoc we wprowadzaniu nowych ofert czy produktów bankowych.
W bankowości spółdzielczej obowiązują dwie zasady: ZASADA SOLIDARNOŚCI oraz ZASADA SUBSYDIARNOŚCI.
Zasada solidarności działa tak, że nakłada na banki spółdzielcze obowiązek wzajemnej pomocy tak jak i pomiędzy poszczególnymi bankami spółdzielczymi a bankiem zrzeszającym.
Zasada subsydiarności polega na tym, że kieruje niewykonalne przez bank spółdzielczy usługi do banku zrzeszającego, np. udzielenie kredytu, którego wartość wykracza poza limity kredytowe małego banku.
Głównym celem zrzeszenia jest stworzenie większej i mocniejszej finansowo struktury bankowej, odpornej na zagrożenia i zdolnej do pokazania swojej pozycji na rynku.
Jak zarabiają banki spółdzielcze w Polsce?
Dla banków spółdzielczych zysk nie jest celem samym w sobie, Europejskie Stowarzyszenie Banków Spółdzielczych określiło najważniejsze wartości, którymi kierują się BS-y.
Są nimi: zaufanie, solidarność, samopomoc, bliskość, współzarządzanie czy też walka z wykluczeniem finansowym i dbałość o środowisko.
Banki spółdzielcze wspierają działalność i rozwój lokalnych przedsiębiorstw oraz podejmują wiele inicjatyw społecznych.
Biorą czynny udział w akcjach charytatywnych, finansują budowy dróg, wpierają lokalne drużyny sportowe, realizują szkolenia, które mają na celu kształcenie małych przedsiębiorców.
Działanie banków spółdzielczych na rzecz społeczności, są wykonywane w o wiele większym zakresie.
Jak wiemy, banki spółdzielcze swoją misję podejmują pod względem zarówno społecznym, jak i finansowym. Często angażując się w wydarzenia ważne dla społeczności lokalnej, w której działają.
Wspierają rozwój miast poprzez finansowanie projektów, które mają charakter rolniczy, ale również pozarolniczy.
Są głównym źródłem finansowania agrobiznesu, co przyczynia się do wzrostu aktywności ekonomicznej mieszkańców wsi.
Wspierają także ochronę środowiska naturalnego, poprzez kredytowanie przedsięwzięć ekologicznych.
Często angażują się również w niesienie pomocy dla gmin i powiatów, finansując np. budowę dróg czy budynków użyteczności publicznej.
Taka działalność banku spółdzielczego może jednak negatywnie wpłynąć na ocenę stabilności finansowej banku. Ponieważ działania na rzecz lokalnej społeczności stanowią dla nich – jako instytucji – dodatkowe koszty.
Jednak ze społecznego punktu widzenia, działania te zostaną pochwalone i ocenione pozytywnie, co wiążę się z misją banków spółdzielczych.
W jakiej skali działają banki spółdzielcze?
Banki spółdzielcze działają w ramach posiadanych funduszy.
Najmniejsze banki mogą prowadzić swoją działalność na terenie zaledwie kilku powiatów.
Te nieco większe na terenie całego województwa, natomiast banki posiadające ponad 5 mln euro w swoich funduszach mogą prowadzić działalność na terenie całego kraju.
Jednak działalności lokalnej nie należy kojarzyć z ograniczonym terytorialnie obszarem działania. Lokalność banków spółdzielczych objawia się w wymiarze społecznym, przede wszystkim w relacjach z klientami i lokalną społecznością.
Jaki zakres usług oferują banki spółdzielcze?
Ze względu na zakres usług, banki spółdzielcze możemy traktować jako banki uniwersalne. Nie prowadzą one bardziej złożonych transakcji, takich jak: obrót papierami wartościowymi czy instrumentami pochodnymi.
Zakres usług prowadzonych przez banki spółdzielcze sprowadza się najczęściej do:
- prowadzenia rachunków bankowych,
- obsługi kart płatniczych,
- udzielania pożyczek i kredytów konsumenckich,
- przyjmowania wkładów pieniężnych,
Jednak coraz więcej banków spółdzielczych stara się o poszerzenie swojej oferty usług. W ofertach pojawiają się opcje wypożyczenia sejfów czy skrytek, przechowywanie papierów wartościowych itp.
Wiele banków rozwija swoją ofertę także o bankowość elektroniczną i mobilną.
Niektóre technologiczne osiągnięcia względem bankowości możemy przypisać bankom spółdzielczym. Np. bankomaty biometryczne, pozwalające na korzystanie z usług bez posiadania karty, wdrożone przez Podkarpacki Bank Spółdzielczy w Sanoku.
Kiedyś kojarzone z małymi instytucjami, banki spółdzielcze znacznie rozwinęły swoje działalności oraz coraz śmielej konkurują z bankami komercyjnymi.
Banki spółdzielcze przestają być kojarzone z małymi miasteczkami i zaczynają pojawiać się w coraz to większych miastach, proponując swoje rozwijające się oferty.
Banki spółdzielcze cechują się dobrym, indywidualnym podejściem do klienta, mniej formalnymi procedurami, szybszym czasem realizacji i dokonywania decyzji.
A co najważniejsze, mają bardzo dobre opinie wśród klientów korzystających z ich usług.
Instytucje te mają bardzo duży potencjał rozwoju, który odgrywa znaczącą rolę w rozwijającej się gospodarce naszego kraju.